مراحل رشد شهر
مراحل رشد شهر: یک شهر از زمان شکل گیری و بعداز آن حالت و شرایط ثابت و ایستا ندارد . بلکه مانند یک موجود زنده دارای رشد می باشد . همانطور که یک موجود زنده به دنیا می آید و دوران کودکی، نوجوانی، جوانی،میانسالی و پیری و پس از آن مرگ را تجربه می کند ، به عقیده ی بسیاری از متخصصان شهری، شهرها نیز این مراحل را سپری می کنند . با توجه به این عده ای از برنامه ریزان شهری یکسری مراحل رشد را برای شهرها در نظر گرفته اندکه در زیر به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
– پاتریک گدس سه نوع شهر را در نظر گرفته است:
– شهر اولیه : نقش و کارکرد اصلی این شهرها کشاورزی است وشهری است که نیازهای اصلی بشر را تولید می کند.
– شهر ثانویه: شهری است که به عنوان مرکز مبادله عمل می کند ، مانند شهرهای بازاری .
– شهر نوع سوم : این شهر ترکیبی از شهر اولیه و ثانویه است. در این شهر امکان گذران اوقات فراغت ، امکانات تحصیلی و سایر نیازهای شهروندان را برای ساکنان خود فراهم می آورد.
نکات مهم در این قسمت یادگیری نقش شهرها است.
نقش شهر اولیه کشاورزی، شهر ثانویه مرکز مبادله است و شهر نوع سوم امکان گذران اوقت فراغت و امکانات تحصیلی را فراهم می کند.
یکی دیگر از برنامه ریزان شهری که برای رشد شهر مراحلی در نظر گرفته است لوئیز مامفورد می باشد که در کتاب”فرهنگ شهرها” تاکید دارد که تکامل شهر در ۶ مرحله انجام می پذیرد .
مراحل رشد شهر از نظر لوئیز مامفورد:
مرحله اول :
مرحله نوزاد شهری یا ” Eopolis ” : شهر در حقیقت به شکل یک جامعه روستایی است ودر این مرحله شهر به صورت یک کل واحد رشد می کند واساس اقتصاد آن کشاورزی است.
مرحله دوم:
۲-شهر یا” Polis “: با اجتماع خانواده ها و شرکت روستاها ،روی مقر دفاعی مناسب در جهت دفاع شهر و ساکنان پیرامون خود به وجود می آید . در این مرحله شهر به صورت یک واحد شهری خود اتکا درمی آید که دارای فعالیتهای تجاری، صنعتی، بازرگانی و…..است .
مرحله سوم :
مرحله مادر شهری یا “Metropolis“: در این مرحله شهر به نهایت رشد خود می رسد و شهر در ناحیه معینی نسبت به شهرهای دیگر پیشی می گیرد . دارای جمعیت زیاد و متراکم و توان های زیاد است . در این مرحله با تضاد جامعه شهری و برخوردهای طبقاتی روبه رو است و در عین حال دارای موسسات مالی و اعتباری معتبر است .
مرحله چهارم :
دوره کلان شهری “Megalopolis” : دوره قبل از زوال شهر است که زیر تاثیرات تکامل اقتصادی و ثروت و قدرت حکومت شهر رشد خارق العاده ای می یابد . در واقع مگالوپلیس شهری است با رشد بیش از حدکه به دلیل گسترش فزاینده صنایع ، ساختمانهای مرتفع ، جاده های چند مسیره ، مجتمع های مسکونی و شبکه حمل و نقل متراکم به شکلی در هم پیچیده درآمده است . ماهیت و جوهره این شهرها با زوال در هم آمیخته و در تمام قسمتهای شهر نفوذ کرده و آنها را به سمت نابودی می کشاند.
مرحله پنجم :
دوره تباه شهری یا ” Tyranopolis ” : رفتارهای فردی و اجتماعی در شهر به مرحله غیر قابل تحمل می رسد و شهر انگلی در بطن ناحیه وکشور می باشد . در این نوع شهرها در تمام زمینه های تجاری ، بازرگانی ، قدرت نظامی و…… زوال بیشتری مشاهده می شود.
مرحله ششم :
مرحله مرده شهری یا”Necropolis” : این شهر در بدترین مرحله رشدخود است و برای سکونت مناسب نیست و شهر بر اثرجنگ و بیماری و قحطی از پا می افتد و در این حالت شهر مدفن تمدن ها است.