آشنایی با تاریخچه جی آی اس
اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﻢ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻮازی ﺑﻮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ای سامانه اطلاعات جغرافیایی در آﻣﺮﻳﻜﺎی ﺷﻤﺎﻟﻲ ،اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ و اروﭘﺎ ﺑﺤﺚ ﻫﺎی زﻳﺎدی در ﻣﻮرد ﻛﺸﻮر ﭘﻴﺸﺮو در سیستم اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد.وﻟﻲ در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اوﻟﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ی اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻋﻤﻠﻲ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ در اواﺳﻂ دﻫﻪ ﻛﺮد ۶۰ در ﻛﺎﻧﺎدا ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪا کرد.ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ از توسعه این سیستم ،ﺛﺒﺖ واﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﺸﺨﺼﺎت اراﺿﻲ ،ﻛﺎرﺑﺮی ﻫﺎ اﺳﺖ وﻗﺎﺑﻠﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻮده است .
در اواﺧﺮ۶۰ دﻫﻪ ﻧﻮآوری ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ ،ﺗﻮﺳﻌﻪ ی اﺑﺰار ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺳﺮﺷﻤﺎری ﺟﻤﻌﻴﺖ در دﻫﻪ ۷۰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر زﻣﻴﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺳﺎزی و ﺗﺮﻛﻴﺐ داده ﻫﺎی ﺳﺮﺷﻤﺎری اﻳﺠﺎد ﺷﺪ.
ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ واﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻓﻨﺎوری وﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﻣﻨﺒﻊ داده ،ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ی اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ است.
ﺳﺎل ۱۹۶۰ از ﺳﻨﺠﺶ از دور رﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﺷﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﻜﺴﺒﺮداری شد. از ﺳﺎل ۱۹۷۰ ﺑﻪ بعد سنجش از راه ﺑﺮای ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ وداده ﻫﺎی آن در اختیار عموم قرار ﮔﺮﻓﺖ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ی ﻓﻨﺎوری ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻫﺎ از ﺳﺎل ۱۹۸۰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارزان ﺗﺮ ﺷﺪن ﺳﺨﺖ اﻓﺰار ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ GIS ، ارزان ﻗﻴﻤﺖ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻛﺮد. در اﻳﻦ دوره ﺗﺠﺎری و ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺪن ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد. ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ GIS اﻳﻦ دوره ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻲ در رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪرن GIS ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻻﻧﮓ ﻟﻲ و ﻫﻤﻜﺎران (۲۰۰۵) دوره ﺗﻮﺳﻌﻪ GIS راﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ی ﻧﻮآوری (۱۹۷۷۷ -۱۹۵۷) ﺗﺠﺎری ﺷﺪن (۱۹۹۹ ﻛﻨﻮن ۱۹۸۱) وﺑﻬﺮه ﺑﺮداری (۱۹۹۹ﺗاﻛﻨﻮن) ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اند .
ویژگی های برجسته و مهم جی ای اس
۱-مرحله نوآوری (۱۹۵۷-۱۹۷۷)
آﻏﺎز ﺑﻪ ﻛﺎر GIS در ﻛﺎﻧﺎدا ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﻣﻠﻴﻨﺴﻮن (Tomlinson) و ﻣﻌﺮﻓﻲ اﺻﻄﻼﺣات GIS
ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی ﺑﺰرگ و ﺗﺠﺎری ESRI و Intergraph در آﻣﺮﻳﻜﺎ
ﭘﺮﺗﺎب ﻣﺎﻫﻮاره ﻟﻨﺪﺳﺖ
اﻧﺘﺸﺎر اوﻟﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻓﻨﻲ GIS ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮردﺑﻚ (Nordbeck) ورﻳﺴﺘﺪ (Rystedt )
اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ(with Nature Design ) ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻚ ﻫﺎرگ (Harg Mc ) ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺤﻠﻴﻞ وآﻧﺎﻟﻴز ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ GIS اﺳﺖ.
۲- ﻣﺮﺣﻠﻪ تجاری شدن (۱۹۸۱-۱۹۹۹)
ﺗﻮﺳﻌه ﻧﺮم اﻓﺰار ArcInfo ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺗﺠﺎری GIS ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی داده ﻫﺎی ﺑﺮداری و ﻣﺪل ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ی راﺑﻄﻪ ای ﺑﺮای ﻣﻴﻨﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺎ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪ. اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب اﺻﻮل ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ی اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎروﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن GIS ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ (Burrough,1986 ).
۳-مرحله بهره برداری (۱۹۹۹ تا کنون )
– ﭘﺮﺗﺎب ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎی ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺎﻻ
– اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎرﺑﺮان GIS
اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻠﺲ ﻣﻠﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ و آﻣﺎر ﻣﻠﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻧﻼﻳﻦ
–ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ، ﻣﺪﻟﺴﺎزی، ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺳﻨﺠﺶ از دور و GIS
ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ و اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﻲ (Deductive) ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و اﻣﺮوزه
ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ Web GIS و ﻛﺎرﺑﺮدی ﻛﺮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ خبره میﺑﺎﺷﻨﺪ.
کاربرد جی آی اس
ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﺴﺎﺋﻞ وﺗﺼﻤﻴﻤﺎت روز ﻣﺮه در زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدی واﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ،ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﻳﻜﻲ دارد و ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه ای در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎن و واﻗﻌﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ . ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺮ ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻠﻴﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
۱-تخصیص منابع (resource allocation )
۲-نمایش و فهم الگوی توزیع مکانی و زمانی پدیده ها
۳-تجزیه و تحلیل رابطخ بین متغیرها و پدیده ها
۴-طبقه بندی و تفکیک مکان ها
۵-برنامه ریزی و مدیریت منابع طبیعی ، اقتصادی و اجتماعی
دلایل استفاده از جی آی اس
امروزه وجود اطلاعات به روز و دقیق ، به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار ، امری بدیهی است.
دستیابی به اطلاعات و مدیریت مناسب آن نیازمند ابزارها و روش هایی است که پیشرفت های اخیر فن آوری ها در اختیار برنامه ریزان و تصمیم گیران قرار داده است.
GIS در عرصه های مختلف برنامه ریزی توسعه ، مدیریت منابع ،مطالعات علمی و پژوهشی راه یافته است و کاربردهای وسیعی را به جوامع علمی معرفی کرده است.
به همین دلیل استفاده از اطلاعات در GIS می تواند در موارد زیر موثر باشد:
۱-پاسخگویی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها
۲-ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود
۳-بهینه سازی سرمایه گذاری و برنامه ریزی ها
۴-ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران و برنامه ریزان
۵-سرعت و دقت کار
۶-تعیین قابلیت های توسعه در مناطق و مکانهای مختلف
۷-محدودیتهای استفاده از روش های سنتی
استفاده از پایگاه داده های جغرافیایی به طور سنتی ، با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارتند از :
محدودیت مقیاس
حذف اطلاعات
زمان بر بودن
کمبود عوارض اطلاعاتی و ابزارهای کاری